Дүйшөмбү күнү АКШнын өкмөттүк илимпоздору Түндүк Муз океанындагы муздун каптоосу 1979-жылы спутниктик байкоолор башталгандан берки эң төмөнкү экинчи деңгээлге түшкөнүн билдирди.
Ушул айга чейин, акыркы 42 жылда бир гана жолу Жердин тоңгон баш сөөгү 4 миллион чарчы километрден (1,5 миллион чарчы миль) азыраак аянтты ээлеген.
Изилдөөчүлөр өткөн айда Nature Climate Change журналында Арктика биринчи музсуз жайды 2035-жылы башташы мүмкүн.
Бирок ээриген кар менен муздун баары деңиз деңгээлин көтөрбөйт, эриген муз кубиктери бир стакан сууну төкпөгөндөй эле, ыңгайсыз суроо туулат: кимге баары бир?
Ырас, бул акыркы изилдөөгө ылайык, тукум курут болуу жолунда турган ак аюулар үчүн жаман жаңылык.
Ооба, бул, албетте, фитопланктондон киттерге чейин аймактын деңиз экосистемасынын терең өзгөрүшүн билдирет.
Көрүнүп тургандай, Арктикадагы деңиз музунун азайышынын терс таасирлери жөнүндө тынчсызданууга бир нече себептер бар.
Мүмкүн эң фундаменталдуу идея, окумуштуулардын айтымында, муз катмарынын кичирейиши глобалдык жылуулуктун белгиси гана эмес, анын кыймылдаткыч күчү болуп саналат.
Колумбия университетинин Жер институтунун геофизиги Марко Тедеско Франс Пресс агенттигине: «Деңиз музунун алынышы караңгы океанды ачыкка чыгарат, бул күчтүү кайтарым байланыш механизмин түзөт», - деди.
Ал эми күзгү бети кочкул көк суу менен алмаштырылганда, Жердин жылуулук энергиясынын болжол менен ошол эле пайызы сиңген.
Биз бул жерде мөөр аянты жөнүндө сөз кылып жаткан жокпуз: 1979-жылдан 1990-жылга чейинки орточо муз катмарынын минимуму менен бүгүнкү күндө катталган эң төмөнкү чекиттин ортосундагы айырма 3 миллион чарчы километрден ашат – бул Франция, Германия жана Испанияны кошкондо эки эсе көп.
Океандар антропогендик парник газдары тарабынан өндүрүлгөн ашыкча жылуулуктун 90 пайызын сиңирип алууда, бирок бул химиялык өзгөрүүлөрдү, ири деңиз толкундарын жана өлүп жаткан коралл рифтерин камтыган чыгымды талап кылат.
Жердин татаал климаттык системасы шамалдар, толкундар менен шартталган өз ара байланышкан океан агымдарын жана өзү температуранын («жылуу») жана туздун концентрациясынын («шоронун») өзгөрүшү менен шартталган термогалиндик циркуляцияны камтыйт.
Океандын конвейер тилкесиндеги кичинекей өзгөрүүлөр да (уюлдардын ортосунда жүрүп, үч океанды тең аралайт) климатка кыйратуучу таасирин тийгизиши мүмкүн.
Мисалы, болжол менен 13 000 жыл мурун, Жер муз доорунан муздар аралык мезгилге өтүп, бул биздин түрлөрдүн гүлдөшүнө шарт түзгөндө, глобалдык температура күтүүсүздөн Цельсий боюнча бир нече градуска төмөндөгөн.
Геологиялык далилдер жарым-жартылай Арктикадан муздак тузсуз суунун массалык жана тез агып киришинен улам термогалин айлануусунун басаңдашы себеп болгонун көрсөтүп турат.
Бельгиядагы Льеж университетинин изилдөөчүсү Ксавье Фетвейс Атлантика океанында агып жаткан конвейердин бир бөлүгү: "Гренландиядагы эрүү деңизинен жана жер үстүндөгү муздан чыккан таза суу Голфстримди бузуп, алсыратат" деди.
"Ошондуктан Батыш Европа бир кеңдикте Түндүк Америкага караганда жумшак климатка ээ."
Гренландиядагы кургактыктагы эбегейсиз муз катмары өткөн жылы 500 миллиард тоннадан ашык таза сууну жоготуп, анын баары деңизге агып кеткен.
Рекорддук сумма жарым-жартылай температуранын жогорулашына байланыштуу, ал Арктикада планетанын калган бөлүгүнө караганда эки эсеге өсүүдө.
"Бир нече изилдөөлөр жайкы Арктикадагы бийиктиктердин көбөйүшү жарым-жартылай деңиз музунун минималдуу көлөмүнө байланыштуу экенин көрсөттү" деди Феттвисс Франс Пресске.
Июль айында Nature журналында жарыяланган изилдөөгө ылайык, БУУнун Климаттын өзгөрүүсү боюнча өкмөттөр аралык панели аныктаган климаттын өзгөрүшүнүн жана музсуз жайдын башталышынын учурдагы траекториясы 1 миллион чарчы километрден азыраак.кылымдын аягында аюулар чындап эле ачкадан өлүшөт.
"Адамдардын глобалдык ысып кетиши ак аюулардын жайында деңиз музунун азайышын билдирет", - дейт изилдөөнүн автору, Polar Bears International уюмунун башкы окумуштуусу Стивен Армструп Франс Пресске.